Il-kunflitt fis-Sirja: Il-ġrajjiet kif u meta ġraw
Ħarsa lejn l-avvenimenti b’mod kronoloġiku tal-evoluzzjoni tal-kunflitti fis-Sirja
Il-kunflitt fis-Sirja, wieħed mill-aktar kriżijiet kumplessi u devastanti tas-seklu 21, immudella il-Lvant Nofsani għal dak li nafu llum, bl-effetti tiegħu jmewġu għall-kumplament tad-dinja inkluż f’Malta.
Dak li beda bħala protesta paċifika fl-2011 kontra l-ħakma awtoritarja malajr inbidel fi gwerra ċivili brutali, ikkaratterizzata minn involviment internazzjonali kumpless, vjolenza estremista, imħallas bi prezz umanitarju xokkanti.
Għal dawk mhux familjari mal-istorja, dawn huma l-ġrajjiet kif ġraw, u meta ġraw mill-oriġini tagħhom sal-waqgħa drammatika tar-reġim ta’ Bashar al-Assad f’Diċembru tal-2024.
2011 – Ir-Rebbiegħa Għarbija tqanqal is-Sirja
F’Marzu tal-2011, ispirati mir-Rebbiegħa Għarbija, bdew numru ta’ protesti f’Daraa kontra l-ħakma awtoritarja ta’ Bashar al-Assad. F’April il-Gvern ta’ Bashar al-Assad jirrispondi b’attakki brutali li joqtlu l-mijiet, u tinbet rewwixta nazzjonali b’talba għal riformi demokratiċi u r-riżenja ta’ Assad.
Sa Lulju tal-istess sena, il-protesti jevolvu f’ribelli armati bit-tama li jiġu mnaqqsa l-attakki militari. Hawn tinħoloq l-FSA, l-Armata Sirjana Ħielsa.
2012 – Il-kunflitti jgħollu rashom
Il-ġlied jintensifika fis-Sirja kollha. Il-pajjiż jinħakem minn gwerra ċivili b’diversi fazzjonijiet: ir-reġim ta’ Assad, ribelli tal-oppożizzjoni, u gruppi estremisti.
F’Lulju tal-2012, ir-ribelli jaħtfu partijiet minn Aleppo, l-akbar belt tas-Sirja. Dan iwassal għal bidla kbira, li tbiegħed lil ħafna minn pajjiżhom, b’mijiet ta’ eluf jibdew jaħarbu lejn pajjiżi ġirien.
2013 – L-estremiżmu jiżdied
F’Awwissu tal-2013, attakk bl-armi kimiċi f’Ghouta qrib Damasku, allegatament imwettaq mir-reġim ta’ Assad, joqtol mijiet. L-inċident iqajjem rabja internazzjonali. F’Settembru, waqt li qed jaffaċċja pressjoni globali, Assad jaqbel li jżarma ħażniet ta’ armi kimiċi mis-Sirja taħt ftehim mibgħut mill-Istati Uniti u r-Russja.
Fl-istess perjodu, gruppi estremisti bħall-ISIS (l-Istat Iżlamiku tal-Iraq u s-Sirja) u Jabhat al-Nusra jiksbu prominenza, billi jisfruttaw il-kaos biex jespandu l-influwenza tagħhom.
2014 – L-ISIS jiddikjaraw kalifa
L-ISIS jaħtfu meded kbar ta’ territorju fis-Sirja u l-Iraq, u f’Ġunju tal-2014 jiddikjaraw kalifa b’Raqqa bħala l-kapitali tagħha. Min-naħa tagħha, l-Istati Uniti tmexxi koalizzjoni biex tniedi attakki mill-ajru kontra l-ISIS kemm fis-Sirja kif ukoll fl-Iraq. Sadanittant, il-kriżi umanitarja tikber, b’miljuni jiddependu fuq l-għajnuna umanitarja.
2016 – Il-battalja għal Aleppo
L-intervent militari tar-Russja fl-2015 saħħaħ lil Assad, u biddel id-dinamika tal-gwerra. Ir-reġim jaħtaf lura bliet ewlenin bħal Aleppo, Il-battalja, li tilħaq il-qofol tagħha fl-2016, tkun ikkaratterizzata minn tattiċi brutali, inkluż bumbardamenti kontinwi. It-telfa ta’ Aleppo tkun ta’ daqqa ta’ ħarta kbira għall-Oppożizzjoni.
2017 – L-ISIS jitilfu Raqqa
F’Ottubru tal-2017, il-Forzi Demokratiċi Sirjani (SDF) appoġġjati mill-Istati Uniti, milizzja mmexxija mill-Kurdi, rebħu mill-ġdid Raqqa, u b’mod effettiv itemmu l-kontroll tal-ISIS fuq il-kapital awtoproklamat tiegħu.
Il-gwerra tevolvi f’kunflitti diversi inkluż bejn dawk Kurdi, fit-Turkija, fil-fdalijiet li baqa’ tal-ISIS, u fir-reġim ta’ Assad.
2018 – Attakk kimiku ieħor, u tensjonijiet reġjonali
Attakk ieħor b’armi kimiċi f’Douma f’April tal-2018 jipprovoka attakki mill-ajru mill-Istati Uniti, ir-Renju Unit u Franza mmirat lejn ir-reġim Sirjan.
It-Turkija tniedi operazzjoni militari kontra l-forzi Kurdi fit-Tramuntana tas-Sirja, li żżid it-tensjonijiet reġjonali.
2019 – Il-mewt ta’ Abu Bakr al-Baghdadi, il-mexxej tal-ISIS
Abu Bakr al-Baghdadi, il-mexxej tal-ISIS, jinqatel f’rejd tal-Istati Uniti fil-Majjistral tas-Sirja f’Ottubru tal-2019.
L-Istati Uniti tirtira wkoll xi truppi mit-Tramuntana tas-Sirja, biex b’hekk it-Turkija tniedi offensiva militari kontra l-forzi Kurdi.
2020/21 – Il-Pandemija
Il-pandemija tal-COVID-19 tagħmel il-kriżi umanitarja tas-Sirja aktar diffiċli, b’miljuni jaffaċċjaw faqar, ġuħ, u kura tas-saħħa limitata.
Assad jikkonsolida l-kontroll fuq il-biċċa l-kbira tal-pajjiż, għalkemm Idlib jibqa’ miżmum mir-ribelli protetti minn waqfien mill-ġlied fraġli bir-Russja u t-Turkija jagħmluha ta’ sensara.
2022/23 – Terremot jolqot is-Sirja u t-Turkija
Fi Frar tal-2023 terremot devastanti jolqot il-Majjistral tas-Sirja u t-Turkija, u joqtol għexieren ta’ eluf u jaggrava l-qagħda tas-Sirjani spostati. L-isforzi ta’ għajnuna internazzjonali huma mxekkla minn sfidi politiċi u loġistiċi.
Il-kunflitt jidħol f’fażi ffriżata, mingħajr soluzzjoni politika fil-viċin. Ir-reġim ta’ Assad jerġa’ jikseb rikonoxximent diplomatiku mill-istati Għarab, li jirrifletti dinamika reġjonali li dejjem qed tinbidel.
2024 – Il-gwaj umanitarju jkompli
Il-kriżi ekonomika fis-Sirja tikber, bl-inflazzjoni u n-nuqqas ta’ fuel iżidu t-tbatija.
Ġlied kontinwu f’Idlib u fiż-żoni miżmuma mill-Kurdi. Miljuni ta’ Sirjani, kemm ġewwa l-pajjiż, kif ukoll f’kampijiet tar-refuġjati, jibqgħu dipendenti fuq l-għajnuna internazzjonali.
Diċembru 2024 – Raġġ ta’ tama fl-aħħar?
Wara xhur ta’ pressjoni dejjem tikber, ir-reġim ta’ Assad jaqa’ fit-8 ta’ Diċembru, 2024, meta l-forzi tal-oppożizzjoni, immexxija minn koalizzjoni inkluż Hay’at Tahrir al-Sham, jaħtfu Damasku u bliet ewlenin tan-Nofsinhar bħal Daraa u Suwayda.
Assad jaħrab lejn ir-Russja, u jtemm il-ħakma ta’ ħames deċennji mill-Partit Baath. Iċ-ċelebrazzjonijiet ribelli f’Damasku jissimbolizzaw it-tama ta’ era ġdida, iżda hemm sfidi li jibqgħu jippersistu hekk kif gruppi armati jiġġieldu għall-poter, u l-ħtiġijiet umanitarji jibqgħu kritiċi.