Skont id-daqqa niżfnu

---

Ġieli segwejtuh il-programm Etimoloġija fuq TVM? Il-programm diġà daħal fir-raba’ staġun tiegħu u f’din is-sena diġà ltqajna ma’ bosta kliem u espressjonijiet bil-Malti ħalli nifhmu minn fejn ġej. Infatti l-etimoloġisti, jiġifieri dawk in-nies li jistudjaw l-etimoloġija, jieħdu interess u jistudjaw dwar l-oriġini u l-iżvilupp storiku tal-kliem.

Fl-ewwel episodju tal-programm ħarisna lejn żewġ kelmiet li ntrabtu mat-tema tad-daqq. Grazzi għall-mistieden Dwayne Ellul, fl-ewwel rokna tal-programm ġiet spjegata l-etimoloġija tal-kelma daqq u r-rabta diretta bejn daqq u dqiq. 

Min-naħa l-oħra, fit-tieni rokna tal-programm, Ġużi Gatt tkellem dwar it-tifsira tal-kelma skotti, li nsibuha użata l-aktar fl-espressjoni ddoqq l-iskotti, ngħidu aħna xita ddoqq l-iskotti jew meta taqla’ xebgħa ddoqq l-iskotti.

Il-bniedem, sa minn żminijiet primittivi, kien jesperimenta bil-ħsejjes, kemm biex jinftiehem, kif ukoll biex joħloq briju u divertiment. Infatti, il-lingwa u l-mużika huma mezz ta’ komunikazzjoni universali li esperimenta bihom kulħadd, inkluż l-aktar tribujiet imbiegħda fid-dinja. Tant hu hekk, illi meta l-bniedem primittiv kien għadu orfni mill-għodod sofistikati, hu pproduċa ħsejjes b’daqqiet differenti, billi, ngħidu aħna, iħabbat żewġt izkuk ma’ xulxin, iġebbed xi kordi stirati, jew saħansitra jonfoħ ġo xi qasba mitluqa li jsib mal-art. Kien proprju b’dan id-daqq esperimentali li ġew maħluqin l-ewwel strumenti mużikali biex ikunu jistgħu jakkumpanjaw il-vuċi tal-bniedem stess.

Matul iż-żmien, id-daqq kif nafuh illum kompla jirfina. Hawn min kapaċi jdoqq strument tal-banda jew strument mużikali ieħor, hawn min kapaċi jdoqq il-qniepen, hawn min idoqq il-mużika fuq ir-radju, jew dj’s li kapaċi jdoqqu f’xi diskoteka jew f’tieġ bl-għodod mekkaniċi tagħhom.

Fil-lingwa Maltija nsibu qwiel sbieħ li fihom insibu l-verb daqq. Ġieli smajtu lil min jgħid li mara bla żaqq bħal tieġ bla daqq? Hawn irridu nżommu f’moħħna ż-żmien u l-kuntest ta’ meta ngħad dan il-qawl qabel niftħu l-kanuni kollha kontra min jużah. It-tifsira tiegħu hija li jekk il-mara ma jkollhiex tfal, iż-żwieġ tagħha ma jkunx hieni. Kif nafu tajjeb, dak iż-żmien il-familji kien ikollhom ħafna aktar tfal mil-lum u allura kienu jaħsbuha li hemm xi ħaġa nieqsa jew wara ż-żwieġ il-mara ma jkollhiex tfal. 

Żewġt iqwiel oħra marbutin mad-daqq u mal-istess tifsira ta’ “to play” huma jew iddoqq jew tiżfen u qatt iddoqq bit-trumbetta ta’ ħaddieħor. Il-qawl jew iddoqq jew tiżfen jurina li ħafna drabi diffiċli tlaħħaq ma’ żewġ affarijiet f’daqqa, waqt li qatt iddoqq bit-trumbetta ta’ ħaddieħor ifisser li m’għandekx tiftaħar b’xogħol ħaddieħor. 

Hemm ukoll diversi espressjonijiet li nużaw marbutin mal-verb daqq. Din id-diska ma ddoqqlix ngħidu għal meta nisimgħu biċċa mużika li ma tkunx familjari magħha. U jekk xi ħaġa ma ddoqqx għal widnejk sinjal li ma tkunx ħadt pjaċir biha. 

Niftakar ukoll żmien meta dari l-ġenituri kellhom idhom aktar ħafifa u ma kinux jaħsbuha darbtejn biex jerfgħu idhom fuq uliedhom biex jikkoreġuhom. L-istess kien jiġri f’kuntest aktar edukattiv meta l-għalliema kien jagħtu daqqtejn lill-istudenti tagħhom biex isikktuhom. F’dawn iż-żewġ każijiet kienet u għadha tintuża l-espressjoni daqqlu daqqtejn tajba talli qagħad imqareb. 

U intom tafu aktar espressjonijiet li fihom indaħħlu l-kelma daqq? Jekk iva, tiddejqux tniżżluhom ukoll fuq xi pitazz jew fuq id-djarju personali tagħkom ħalli ssaħħu l-vokabularju tagħkom u jkollkom Malti idjomatiku aħjar.